نشریه مطالعات اخلاق کاربردی
شماره 11 (بهار 1387)

چکیده بحث عدل و عدالت در همه ی زمان ها و مکان ها ارزشمند است. آنچه که از مفهوم عدالت به ذهن متبادرمی شود چیزی جزحسن وزیبایی نیست. در راس همه ی عدالت ها، عدل الهی است، به این معنی که پروردگار، فعلی بر خلاف عدالت انجام نداده و در حق بندگان خود ظلم نمی نماید. خداوند عادل، انبیای خود را برای بسط عدالت فرستاده و درآیات قرآن انسان ها را نیزبه رعایت عدالت در همه ی امور دعوت نموده است که این به معنای عدالت بشری می باشد. عدالت بشری خود به دو قسم تقسیم می شود: عدالت فردی و عدالت اجتماعی. افراد ابتدا باید عدالت را درون خود ایجاد کنند؛ بدین صورت که با حاکم کردن قوه ی عقل بر سایرقوای نفس، آنها را متعادل و متوازن نمایند [عدالت فردی]. و پس از آن درصدد اجرای عدالت در اجتماع باشند [عدالت اجتماعی]. در این مقاله اقسام عدالت بشری مورد نظر است. مقاله ی حاضر بر آن است که عدالت فردی و اجتماعی را بررسی نماید. این سوال مطرح می شود که چه رابطه ای بین عدالت فردی و اجتماعی وجود دارد؟ حضرت امام(ره) عدالت فردی و تقوا را شرط تحقق عدالت اجتماعی می دانند. در پاسخ به سوال و برای ورود به بحث، ابتدا به جایگاه عدالت در قرآن و سپس به اهمیت آن در روایات پرداخته شده است. پس از آن به تعریف مفهوم عدالت پرداخته وچندتعریف از آن ارائه شده و در ادامه عدالت بشری را ذیل دو عنوان، عدالت فردی و عدالت اجتماعی بررسی نموده ایم. امام خمینی (ره) و سایرعلمای اخلاق، ایجاد عدالت بین قوای نفس راکه منجر به عادل بودن فرد می شود، به عنوان شرط و زمینه برای اجرای عدالت در دیگران و در جامعه می دانند. امام (ره) معتقدندکه انسان ابتدا باید درگفتار و کردار خود عدالت داشته باشد و سپس درصدد اجرای عدالت برای دیگران باشد.